THY’nin alacağı açıklanan Boeing 737 MAX’lerle ilgili neler biliniyor?

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın ABD Başkanı Donald Trump’ı ziyaretinin ardından Türk Hava Yolları’nın 150’si kesin, 75’i opsiyonlu çok sayıda Boeing uçağı alacağı açıklandı.

THY’nin Kamuoyunu Aydınlatma Platformu’na yaptığı açıklamaya göre bunların 100’ü kesin, 50’si opsiyonlu olmak üzere 150 tanesi 737 MAX tipi uçaklar olacak.

Alınacak uçaklar serinin MAX 8 ve MAX 10 varyantlarından oluşacak.

Bu modellerin alımının “motor üreticisi CFM International ile devam eden görüşmelerin başarıyla sonuçlanmasına bağlı olarak” yapılacağı da belirtildi.

THY uçakların 2029-2034 yılları arasında teslim edileceğini söyledi.

Kap bildiriminde bu sayede 2035 yılına kadar THY filosunun tamamının yeni nesil uçaklardan oluşacağı, bunun da yıllık ortalama yüzde 6 büyüme getireceği beklentisi paylaşıldı.

2017’de kullanıma başlanan 737 MAX serisinde tasarım hataları tespit edilmiş, 2018 ile 2019 yıllarındaki iki kazanın ardından bu serideki tüm uçakların uçuşu yasaklanmış, şirketin hisseleri büyük değer kaybetmişti.

Boeing’in yazılımı düzeltmesi ive pilotlara eğitim verilmesinin ardından uçaklar Kasım 2020’den itibaren tekrar havalandı.

Boeing’in bu modelinin özelliklerini, geçmişte karıştığı kazaları ve şirkete etkisini inceledik.

Boeing’in 737 MAX serisi aynı tasarıma sahip ve yalnızca gövde uzunluğu fark eden dört tip uçaktan oluşuyor.

Uçakların en küçüğü olan MAX 7, 35,5 metrelik gövdeye, en uzunu olan MAX 10 ise 43,8 metrelik bir gövdeye sahip.

Kanat genişlikleri ise tüm ailede aynı: 35.9 metre.

Şirket internet sitesinde MAX-10’u “en kârlı tek gövdeli büyük uçak” olarak tanıtıyor.

Tüm uçaklarda CFM International şirketinin ürettiği LEAP-1B tipi motorlar kullanılıyor.

Boeing, bu motorların yanı sıra kanat ve gövde tasarımı sayesinde MAX ailesinin %20 daha az petrol tükettiğini belirtiyor.

Bu uçaklar kısa ve orta menzilli uçuşlar için tercih edilse de havacılıkta bu kavram günlük hayattaki “kısa ve orta” kavramlarından çok daha fazlasını ifade ediyor.

Örneğin Avrupa’nın iki ayrı ucundaki İstanbul ile Londra arası kuş uçuşu yaklaşık 2 bin 500 kilometre.

MAX 8’in 6.480 kilometrelik menziliyle İstanbul’dan kalkan bir uçağın Londra’yı geçtikten sonra Atlantik Okyanusu’nu da aşarak Kanada’nın St. John’s kentine ulaşması mümkün.

Ekim 2018’de Endonezya’daki Lion Air’a ait 737 MAX 8 tipi uçak, Cakarta’dan kalktıktan kısa bir süre düşmüş, uçaktaki 189 kişi hayatını kaybetmişti.

Bundan yalnızca beş ay sonra, Mart 2019’da Etiyopya Havayolları’na ait aynı tip uçak Addis Ababa’dan havalandıktan kısa bir süre sonra düştü ve 157 kişi hayatını kaybetti.

Bunun üzerine bu model uçakların uçuşu, güvenlik incelemeleri için yasaklandı. O tarihte THY filosunda bu uçaktan 12 adet bulunuyordu.

İncelemeler sonucunda kazaların bir yazılımdan kaynaklandığı tespit edildi.

Bu uçağın motorunun eski modele oranla biraz daha önde ve kanatlara göre biraz daha yukarıda olması, uçuş sırasındaki dengeyi etkiliyordu.

Bu dengesizliğin uçuş sırasında uçağın hızını kesip düşmesine yol açmaması için uçağa MCAS adında bir sistem kurulmuştu.

Fakat önceki 737 modellerini uçuran pilotlar, bu yeni sistem hakkında özel bir eğitime tabi tutulmamıştı.

2019’da CBS televizyonu ve New York Times gazetesinin ele geçirdiği bir güvenlik toplantısının ses kaydında, pilotların ilk kazadan sonra şirketi harekete geçmeye çağırdığı duyuluyordu.

Pilotlar Sendikası’nın Güvenlik Yetkilisi Micke Michaelis “Bu adamlar veya başka hiç kimse bu lanet olası sistemin uçakta olduğunu bilmiyordu” demişti.

Bu sistem uçuş sırasında uçağın burnunu hafifçe öne eğmesi için kurulmuş, fakat bunu yanlışlıkla kalkış sırasında da yapınca pilotlar uçağı havalandıramadan uçak düşmüştü.

Şirkete 244 milyon dolar da ceza kesildi fakat hayatını kaybedenlerin aileleri bunun yetersiz olduğunu savunuyor.

Boeing MCAS yazılımını düzeltti ve pilotlara eğitim verilmesinin ardından uçaklar Kasım 2020’den itibaren tekrar havalandı.

Fakat 737 MAX’lerin sorunları burada bitmedi.

Beş bin metre yükseklikte gerçekleşen bu olayda uçağın gövdesinde bir delik oluştu ve uçak acil iniş yaptı ancak ölen olmadı.

Bunun üzerine ABD’de farklı havayollarına ait toplam 171 adet Boeing 737 Max 9 uçağı hangara çekilirken yüzlerce uçuş iptal oldu.

BBC İş Dünyası Muhabiri Theo Leggett’a göre bu olay uçak tamamen havalandıktan sonra, 12 bin metrede yaşanmış olsaydı sonuçlar çok daha şiddetli ve ölümcül olabilirdi.

Boeing 737 Max uçaklar Boeing tarihinde en hızlı satan uçak olmuş, kısa sürede dünya çapında 100 havayolu şirketinden toplam 4.500 uçak siparişi gelmişti.

Şirket bu sayede 2017’de değerini üçe katlamıştı.

Fakat önce kazalar, ardından da pandemiyle birlikte şirketin değeri Mart 2019 – Mart 2020 arasında yüzde 80 düştü ve bir daha asla eski seviyelerine ulaşamadı.

Boeing’in internet sitesindeki verilere göre Eylül 2025 itibarıyla MAX serisinden bugüne kadar 8 bin 596 adet sipariş verildi.

Boeing 737 MAX serisinin 2024’teki en büyük siparişi de başka bir Türk şirketi olan Pegasus’tan gelmişti.

Pegasus Aralık 2024’teki açıklamasında 100’ü kesin, 100’ü opsiyonel olmak üzere 200 adet MAX 10 sözleşmesi için 36 milyar dolar ödeneceğini, uçakların 2028’den itibaren teslim edileceğini duyurmuştu.

THY’nin filosunda ise Eylül 2025 itibarıyla 34 adet MAX 8, 5 adet de MAX 9 bulunuyor.

Boeing’in üretim sürecinde yer alan bazı yetkililer, yıllar içinde üretimdeki kalite kontrol sorunlarına yönelik açıklamalar yaptı.

Bu sorunları ilk açıklayanlar arasında yer alan, şirketi kalite denetimlerini “ortadan kaldırmakla” itham eden ve ABD’de Boeing aleyhine ifade veren 62 yaşındaki John Barnett, Nisan 2024’teki ifadesinden iki gün sonra ölü bulundu.

Barnett’ın kendisini silahla vurarak öldürdüğü açıklandı.

2024’te BBC’ye konuşan bir kalite uzmanı, incelemelerinde daha az titiz olması konusunda baskıya uğradığını da söyledi:

“Sadece ürünün gönderilmesini istiyorlardı. Kusurlu gövde parçası gönderiyor olmanın sonuçlarına bakmıyorlardı.

“Sadece kotayı doldurmaya, takvime göre gönderim yapmaya odaklanmışlardı. Rakamlar iyi görünüyorsa, gövde parçalarının durumu önemli değildi.”

Son olarak Haziran 2025’te de Hindistan’da, Air India’ya ait bir Boeing 787-8 Dreamliner uçağı kalkıştan saniyeler sonra irtifa kaybetmeye başlayarak düştü.