Türkiye NATO Zirvesi’nden istediğini aldı mı?

Savunma harcamalarının artırılmasının odakta olduğu, Hollanda’nın Lahey kentinde yapılan NATO Zirvesi sona erdi.

Zirve, Türkiye’nin beklentilerini karşılayan bir şekilde sonuçlandı.

Daha önceki zirvelerin aksine sonuç bildirisinin çok kısa tutulması üye ülkelerin tüm taleplerinin metne yansıtılamaması sonucunu doğurdu.

Ancak sonuç bildirisi, Türkiye’nin önem verdiği ve toplantı öncesinde öncelik olarak belirlediği dört konuda Ankara’nın istediği gibi şekillendi.

Türkiye, terörle mücadelenin NATO müktesebatına girmesinde ve terörün, İttifak tarafından resmi tehdit olarak görülmesinde en önemli rolü oynayan ülkelerden biri.

Daha önceki zirvelerde terörle mücadele konusu sonuç bildirilerinde geniş yer buldu.

Türkiye, bu seferki metnin kısa olacağını bilmesine rağmen çalışmalarını terör tehdidine atıf yapılmasına yoğunlaştırdı.

Zirvenin ikinci gününde basın toplantısında konuşan Erdoğan, “Lahey’de terörle mücadelenin ancak müttefiklerin samimi dayanışmasıyla başarılabileceğini vurguladım. Zirve bildirisine bu tehdidin yansıtılmasını sağladık” dedi.

Lahey Zirve Bildirisi’nde, NATO’nun karşı karşıya olduğu güvenlik tehditlerinden sadece ikisine vurgu yapıldı.

Bunlardan ilki, “Rusya’nın Avrupa-Atlantik güvenliğine yönelik uzun vadeli tehdit” ikincisi ise “süregelen terörizm tehdidi” oldu.

Temmuz 2024’te yapılan Washington Zirvesi’nin sonuç bildirisinde terörizm için, “tüm biçimleri ve tezahürleriyle, vatandaşlarımızın güvenliğine ve uluslararası barış ve refaha yönelik en doğrudan asimetrik tehdittir” ifadeleri kullanılmıştı.

Savunma ticareti bağlantılı bariyerlerin kaldırılması vurgusunun sonuç bildirisinde yer alması Türkiye’nin öncelikleri arasındaydı.

Bazı NATO üyeleri belli dönemlerde ve çeşitli nedenlerle Türkiye’ye ihraç lisans kısıtlamaları uyguladılar.

Türkiye, NATO’da mümkün olan her fırsatta bu durumun kabul edilemez olduğunu müttefiklere iletti.

Ayrıca Avrupa Birliği (AB) üyesi olmayan müttefiklerin, AB’nin savunma girişimlerine tam katılımının sağlanması gerektiği de Türkiye’nin sıklıkla gündeme getirdiği konular arasındaydı.

Metinde, “Müttefikler arasındaki savunma ticareti engellerini ortadan kaldırmak için çalışacağız ve savunma sanayi işbirliğini teşvik etmek için ortaklıklarımızdan yararlanacağız” ifadeleri kullanıldı.

Geçen yıl Washington’da yapılan zirvede bu konuda, “Müttefikler arasındaki savunma ticareti ve yatırımının önündeki engelleri gerektiği şekilde azaltmaya ve ortadan kaldırmaya devam edeceğiz” denilmişti.

Bu konuya dair açıklamalarda bulunan Erdoğan, “Üye olmayan müttefiklerin Birliğin (AB) savunma sanayii girişimlerine tam olarak dahil edilmesinin tüm Avrupa’nın menfaatine olacağını vurguladım” dedi ve şöyle devam etti:

“Müttefikler arasındaki savunma sanayii ürünlerinin ticaretinde engellerin kaldırılmasına yönelik anlayışın ittifak belgelerine yansıtılmasına öncülük ettik.”

NATO ile AB arasındaki ilişkiler geçtiğimiz dönemlere göre çok daha ileri bir noktada.

Bununla birlikte AB’nin istediği seviyeye ulaşmış değil.

Üyelerinin çok büyük bölümünün aynı zamanda İttifak üyesi olduğu AB, NATO ile stratejik işbirliğinin çok daha ileri bir seviyeye taşınmasından yana.

İlişkilerin daha ileriye taşınmasını engelleyen ülke ise hassasiyetlerini gözeterek hareket eden Türkiye.

Türkiye, Kıbrıs’la ilişkileri nedeniyle şu ankinden daha ileriye gidilmesine engel oluyor.

Bu sonuç bildirisinde, zaman zaman Türkiye açısından rahatsız edici olabilen bu konuya herhangi bir atıf yapılmadı.

Türkiye, atıf olmaması konusunda özel bir çaba göstermemiş olsa da çıkan sonuçtan memnun.

Türkiye, bir NATO zirvesine ev sahipliği yapmaya talip olduğunu 2024’te İttifak’a iletti.

Washington Zirvesi’nde bu talebe olumlu yanıt verildi ancak tarih netleştirilmedi.

Washington bildirisinde, “Haziran 2025’te Hollanda’nın Lahey kentinde yapılacak bir sonraki zirvemizde tekrar bir araya gelmeyi ve ardından Türkiye’de bir toplantı yapmayı sabırsızlıkla bekliyoruz” denilmişti.

Lahey Zirvesi’nde, Türkiye’deki zirvenin tarihi 2026 olarak teyit edildi.

NATO Zirvesi’nin ikinci gününde basın toplantısında konuşan Erdoğan, zirvenin hangi şehirde düzenleneceğini gelecek hafta karar vereceklerini söyledi.

Türkiye’dekinden sonraki zirveye Arnavutluk ev sahipliği yapacak.

NATO liderleri, savunma harcamalarının gayrisafi yurtiçi hasılanın (GSYH) yüzde 5’ine yükseltilmesi konusunda uzlaştılar.

Alınan kararlar gereği üye ülkeler doğrudan askeri harcamaları en az yüzde 3,5; altyapı gibi dolaylı savunma harcamalarını ise en fazla yüzde 1.5’e yükseltme konusunda taahhüt altına girdiler.

Bu konuda alınan karar her NATO ülkesi için bağlayıcı ve herhangi bir ülkeye ayrıcalık tanınmadı.

Üye ülkelerin taahhütleri doğrultusunda ilerleyip ilerlemediklerine ilişkin ilk gözden geçirme 2029’da yapılacak.

Hedefe ulaşmak için son tarih ise 2035.

2014’te belirlenen yüzde 2 hedefini aradan geçen 11 yıla rağmen henüz tutturamayan sekiz ülke var.

Bu tablo bile her müttefik için milyarlarca dolar ek harcama anlamına gelen yeni hedefin tutturulmasının ne kadar zorlu olduğunun göstergesi.

Şu aşamada yeni hedefe en yakın NATO ülkesi yüzde 4,12 ile Polonya.

Bu ülkeyi, Estonya (yüzde 3,43), ABD (yüzde 3,38), Letonya (yüzde 3,15) ve Yunanistan (yüzde 3,08) izliyor.

Tablonun sonunda ise yüzde 1,28’le İspanya yer alıyor.

Bu ülkenin hemen önünde yüzde 1,29 oranıyla Slovenya ve Lüksemburg var.

Yıllarca diğer müttefiklerden farklı bir hesaplama yöntemi kullanmasının da etkisiyle yüzde 2 hedefinin altında kalan Türkiye geçen yıl yüzde 2,09 seviyesine ulaştı.

Türk yetkililer, Türkiye’nin, yüzde 5 hedefine doğru kademeli şekilde ilerlenmesinde sorun yaşanmayacağı görüşündeler.

Bu hedefe ulaşılması diğer üye ülkeler için olduğu gibi Türkiye açısından da ek yük oluşturacak.

NATO’nun ikinci büyük ordusuna sahip olan Türkiye, kolektif yükün kendisine düşen kısmını en iyi şekilde yerine getirmeyi sürdüreceği mesajını veriyor.

Washington Zirvesi sonuç bildirisinde 61 kez Ukrayna vurgusu yapan NATO, bu zirvede ton değiştirdi.

Sonuç bildirisinde, “Müttefikler, Ukrayna’ya destek sağlamaya yönelik kalıcı egemen taahhütlerini bir kez daha teyit ediyor” ifadesi kullanıldı.

Bu vurgu, NATO’nun kurumsal ve topyekün desteğinden ziyade üyelerinin ulusal desteklerini odağa çeken bir yaklaşımı yansıtıyor.

NATO liderleri, geçen yılki zirvenin aksine, Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy’le resmi oturumda bir araya gelmediler.

NATO-Ukrayna Konseyi de liderler düzeyinde değil dışişleri bakanları düzeyinde ve çalışma yemeği formatında yapıldı.

Ukrayna’nın olası NATO üyeliği konusunda da metinde herhangi bir vurgu yer almadı.