Küresel piyasalarda çalkalanma Türkiye’yi nasıl etkileyebilir?

ABD Başkanı Donald Trump’ın onlarca ülkeye ek gümrük vergisi getirmesinin ardından Asya, Avrupa ve Amerikan piyasalarında tarihi düşüş gözlemlendi.

Borsa İstanbul da haftaya gerileme ile başladı.

BIST 100 endeksi açılışta neredeyse yüzde 3 düştü.

Borsada düşüşün yanı sıra Türkiye’nin 5 yıllık Kredi Risk Primleri (CDS) 372 baz puana çıkarak Kasım 2023’ten bu yana en yüksek seviyesine ulaştı.

BBC Türkçe’ye konuşan uzmanlardan İris Cibre, ‘İç sorunlarımızla birleşmiş bir küresel fırtınanın ortasında kaldık’ ifadesini kullanırken, Hayri Kozanoğlu da dünya ekonomisinin yavaşlayacağı yönündeki değerlendirmelere dikkat çekti.

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, piyasalarda yaşanan son çalkantıların “kalıcı bir etki yapacağını düşünmediğini” söyledi.

Şimşek “Türkiye’nin ihracata bağımlılığı benzer ülkere göre düşük. GSYH’mizi üretirken ihracat bazlı değil, iç talep bazlı gitmişiz. Bize yansımaları başka ülkelere göre daha sınırlı olacak, çünkü bizde belirleyici olan iç pazardır” dedi.

“Türkiye’nin ABD ve AB dışı toplam 54 ülke ile serbest ticaret anlaşması olduğunu” vurgulayan Şimşek “İhracatın yüzde 68’i bu ülkelere gidiyor. İhracatımızın yüzde 80’inden fazlası yakın ve dost ülkelere gidiyor” şeklinde konuştu.

Şimşek düşen petrol fiyatlarının “çöktüğüne” de işaret ederek bunun Türkiye’nin cari açık sorununa olumlu etki yapabileceğini kaydetti.

ABD Başkanı Donald Trump 2 Nisan’da imzaladığı kararla 185 ülkeye yeni tarifeler getirdi.

Bu kapsamda ABD’nin ithal ettiği mallara yüzde 10 ila 50 arasında değişen gümrük vergileri uygulanmaya başlandı.

Yeni kararname ile ABD’nin yüzde 50’ye varan oranlarla en fazla gümrük vergisi uyguladığı ülke listesinin başında Çin, Vietnam, Tayland ve Japonya gibi Asya ülkeleri geliyor.

Aralarında Türkiye’nin de olduğu bazı ülkelere ise yüzde 10 gümrük vergisi uygulanacak.

Finansal piyasalar profesyoneli İris Cibre, konuya dair BBC Türkçe‘ye yaptığı değerlendirmede ABD’nin gümrük vergilerinin Türkiye açısından hem olumlu hem de olumsuz etkileri olabileceğini söyledi.

Cibre, pozitif etkiler arasında enerji fiyatlarındaki düşüşe dikkat çekti.

Mazot fiyatlarında üç liradan fazla indirim beklendiğini kaydeden uzman şunları söyledi:

“Bu bizim açımızdan pozitif. Enerjide dışa bağımlı olarak fiyatlardaki sert düşüşler… bize enflasyon açısından pozitif yansıyacak.”

Cibre, olası pozitif etkilerin yanı sıra büyük bir belirsizlik ve risk ortamının da bulunduğunun altını çizdi.

“[Yakıt] fiyatlarının gerilemesinin en önemli nedeni ekonomik durgunluk ya da yavaşlama beklentisi kaynaklı.

“Bu beklenti gerçekleştiği takdirde ihracatımız açısından zorlu bir dönem olarak görülebilir.”

Cibre, ABD’nin bazı ülkelere yüzde 40’lara varan tarifeler uygularken Türkiye’ye yüzde 10 ek gümrük vergisi getirmesinin ihracat açısından Türkiye’nin lehine olabileceğini öne sürdü:

“Bizim şu anda Amerika’ya çok yüksek bir ihracatımız olduğunu söylemek zor. Fakat yüzde 10 tarife diğer ülkelere göre daha düşük olduğu için Amerikalılara fiyat avantajı sağlayacaktır.

“Dolayısıyla düşük tarife yüzünden bazı alımlarını Türkiye’den yapmayı tercih edebilirler.”

Cibre, ABD ekonomisindeki talebin düşmesi durumunda buradaki avantajın azalabileceğini de ekledi.

Uzman, euro’nun değer kazanması ve Almanya’nın altyapı yatırımlarıyla ilgili 500 milyar euro’luk fonu hayata geçirme planları gibi harcamayı artırmaya yönelik adımların da Türkiye ekonomisine pozitif yansımaları olabileceğini savundu.

Cibre, Ekrem İmamoğlu ve beraberinde onlarca kişinin geçtiğimiz haftalarda tutuklanmasının ardından Türkiye’de yaşanan ekonomik çalkantılara değinerek “İç sorunlarımızla birleşmiş bir küresel fırtınanın ortasında kaldık” değerlendirmesini yaptı.

Finans uzmanı, ABD’nin gümrük vergilerine karşı Türkiye’nin önlem almasına gerek olmadığını, bunun yerine Çin ve diğer yüksek vergi getirilen Asya ülkelerinin küresel piyasalara satacağı üretim fazlası mallara karşı Türk ekonomisinin korunması gerektiğini söyledi.

“Korunmamız gereken Çin’in üretim fazlasının agresif saldırıları” diyen Cibre, misilleme tarife ihtimaline karşı uyarıda bulundu:

“Bizim de demir ve çelikte Çin’e uyguladığımız yüksek tarifeler var. Ülkeler pazarlarını ve iç piyasalarındaki üretici ve şirketlerini korumak için karşı tarifeler başlatabilir.”

İktisatçı Hayri Kozanoğlu, Türkiye açısından belirli sektörlerde olumlu gelişmeler görülecek olmasına karşın ABD’nin gümrük vergilerinin olumsuz bir gidişata işaret ettiğini söyledi.

Konuyu BBC Türkçe‘ye değerlendiren Kozanoğlu, “Tüm değerlendirmeler önümüzdeki süreçte dünya ekonomisinin yavaşlayacağı hatta ciddi bir küresel durgunluğun kapıda olduğu yönünde” dedi ve ekledi:

“Tek tek alt kalemlerde bazı iş kolları için belli fırsatlar çıkmış olabilir ama genelde tablonun Türkiye’nin yararına olmayacağını hatta dünya ekonomisine entegre olan hiçbir ülkenin yararına olmayacağını düşünüyorum.”

ABD’nin en fazla gümrük vergisi getirdiği ülke olan Çin’in aynı zamanda Türkiye’nin bir numaralı dış ticaret ithalat ortağı olduğunu vurgulayan Kozanoğlu, bu durumun Türkiye ekonomisini olumsuz etkileyebileceği yorumunu yaptı.

İktisatçı, gümrük vergilerinin artmasıyla küresel üretim maliyetlerinin yükseleceğini ve bu durumun tüketicilere olumsuz yansıyacağını kaydetti.

Türkiye’nin yanı sıra Asya, Avrupa ve Amerikan borsalarındaki düşüşün devam etmesi halinde insanlarda güvensizliğin yaygınlaşacağı, daha az harcama ve kemer sıkma eğiliminin güçleneceğine dair uyarıda bulunan Kozanoğlu şöyle devam etti:

“İnsanlar ‘fakirleşiyorum’ hissine kapıldığı zaman daha az harcayacaklar, tek tek bireylerin daha az harcaması giderek ikincil etkileriyle ekonomide durgunluğa neden olacak.”

İktisatçı, Türkiye’nin yeni tarifelere karşılık ABD’ye yüzde 10 gümrük vergisi getirmesinin “mantıklı olabileceğini”, ancak Ankara-Washington hattındaki jeopolitik ve siyasi dengeler göz önünde tutularak böyle bir adım atılmayabileceğini kaydetti.

Kozanoğlu, Türkiye’nin ABD’ye ek vergi getirmemesi durumunda iki ülke arasındaki ticaret açığının Türkiye aleyhine büyüyebileceği değerlendirmesini yaptı.