İran, Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu ile işbirliğini askıya aldı

Güncelleme bir saat önce

İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan’ın ülkesinin Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (IAEA) ile işbirliğini askıya alan yasayı onayladığı bildiriliyor.

Yasa geçen hafta parlamentodan geçti.

İran, Birleşmiş Milletler’e bağlı bu kurumu Batılı ülkelerle işbirliği yapmak ve İsrail’in hava saldırılarını meşrulaştırmakla suçluyordu.

Kurumun Mayıs ayında kamuoyuna aktarılan bir raporunda, İran’ın yüzde 60 oranına zenginleştirilmiş, 400 kilo kadar uranyum stoku olduğu kaydedildi.

Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu Başkanı Rafael Grossi, İran’ın bu düzeyde uranyum üreten nükleer silaha sahip olmayan tek ülke haline geldiğini söylemişti.

Pezeşkiyan’ın onayladığı yasa, kurumun gelecekteki olası denetleme girişimlerini İran’ın ulusal güvenlik konseyinin onayına bağlıyor.

İsrail’in 13 Haziran’daki saldırıyla başlayan ve 12 gün süren çatışmada İran’ın nükleer tesisleri hedef alındı.

ABD de İsrail’e destek verip 22 Haziran’da İran’daki üç nükleer tesisi bombaladı.

24 Haziran’da ilan edilen ateşkese taraflar uymaya devam ediyor.

İran tarafı müzakere masasına dönmek için ABD’den garanti istiyor.

BBC’ye konuşan İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Mecid Taht Revançi, ABD’nin Tahran’la diplomatik görüşmelere devam etmek istiyorsa daha fazla saldırı yapmaması gerektiğini söyledi.

Revançi, Trump yönetiminin arabulucular üzerinden müzakerelere geri dönmek istediğini söylediğini, ancak saldırılarla ilgili tavrını açıkça belirtmediğini ifade etti.

ABD ve İran arasındaki dolaylı nükleer müzakerelerin altıncısının 15 Haziran’da Muskat’ta yapılması planlanıyordu. Ancak bundan iki gün önce İsrail saldırılarının başlaması nedeniyle görüşme gerçekleşememişti.

Bakan yardımcısı, İran’ın uranyum zenginleştirmesine barışçıl amaçlar için devam etmekte ısrarcı olacağını söylerken Tahran’ın bunu gizlice nükleer silah geliştirmek için kullandığı yönündeki suçlamaları reddetti.

Trump, uranyum zenginleştirmesinin endişe verici seviyelere ulaşması durumunda İran’ı tekrar bombalamayı “kesinlikle” düşüneceğini söylemişti.

Ancak ABD başkanının, görüşmelerin bu hafta yapılabileceğini söylemesinin ardından Revançi henüz herhangi bir tarih üzerinde anlaşılmadığını belirtti.

“Şu an şu soruya cevap arıyoruz: Diyalog sürerken saldırı eyleminin tekrarını görecek miyiz?” dedi.

Lyse Doucet’in İran’dan haber yapmasına, BBC Farsça servisi tarafından kullanılmaması koşuluyla izin veriliyor. İran’daki bu yasa, İran’da faaliyet gösteren tüm uluslararası medya kuruluşları için geçerli.

Birleşmiş Milletler’e bağlı Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (IAEA) Başkanı Rafael Grossi, İran’ın “birkaç ay içinde” -olası bir bomba için- uranyum zenginleştirmeye yeniden başlama kapasitesine sahip olduğunu söyledi.

Grossi, ABD’nin 22 Haziran’da İran’a düzenlediği saldırıların ciddi hasara yol açtığını ancak tesislerin tamamen yok edilmediğini savundu.

Donald Trump, birkaç kez bu tesisin ortadan kaldırıldığını iddia etti.

İsrail, İran’ın nükleer silah üretmeye yakın olduğunu iddia etmiş ve 13 Haziran’da İran’daki nükleer ve askeri tesislere saldırmıştı.

ABD daha sonra saldırılara katılarak İran’ın Fordo, Natanz ve İsfahan olmak üzere üç tesisini bombaladı.

O tarihten bu yana hasarın gerçek boyutu henüz bilinmiyor.

İran’ın nükleer kapasitesinin yok olmadığını öne süren ilk kurum Uluslararası Atom Enerji Ajansı değil. Pentagon’un 25 Haziran’da yaptığı istihbarat değerlendirmesi, ABD saldırılarının programı sadece aylarca geciktirdiğini öne sürdü.

Trump, İran’ın nükleer tesislerinin “tamamen yok edildiğini” ilan ederek öfkeyle karşılık verdi ve medyayı “tarihin en başarılı askeri saldırılarından birini küçümseme girişimi” ile suçladı.

2015 yılında dünya güçleriyle imzalanan nükleer anlaşma uyarınca İran’ın ticari nükleer santraller için yakıt olarak gereken %3,67 saflıkta uranyum zenginleştirmesi yasaklanmış ve 15 yıl boyunca Fordo tesisinde herhangi bir zenginleştirme yapmasına izin verilmemişti.

Ancak Trump, 2018’deki ilk döneminde anlaşmayı, bomba yapımına giden yolu engellemede yetersiz kaldığını söyleyerek iptal etti ve ABD yaptırımlarını yeniden uygulamaya koydu.

İran, özellikle uranyum zenginleştirmesiyle ilgili kısıtlamaları ihlal ederek misilleme yaptı.

IAEA’ya göre, 2021’de Fordo’da zenginleştirmeye devam etti ve potansiyel olarak dokuz nükleer bomba yapmak için yeterli %60 zenginleştirilmiş uranyum biriktirdi.

İran’da, çoğu İsrail ile 12 gün süren çatışmanın ilk gününde öldürülen komutanlar ve bilim insanları için 28 Haziran’da devlet töreni yapıldı.

Yaklaşık 60 kişi için yapılan törene on binlerce kişi katıldı.

Tahran’ın merkezindeki Enghelab Meydanı’nda yapılan törende tabutlar İran bayrağına sarılı şekilde alana getirildi.

Son yolculuğuna uğurlananlar arasında, 13 Haziran’da öldürülen İran Genelkurmay Başkanı Muhammed Bakıri, Devrim Muhafızları başkomutanı Hüseyin Salami ve ülkenin önde gelen nükleer fizikçilerinden Muhammed Mehdi Tehranchi de yer aldı.

Otobüs ve metro seferlerinden ücret alınmadı. Memurlara da bir gün tatil verildi.

Ülkenin dini lideri Ali Hamaney devlet törenine katılmadı.

Törene katılan binlerce kişinin siyah giysiler giydiği, İran bayrakları salladığı ve öldürülen askeri komutanların resimlerini tuttuğu görüldü.

İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan da törene katıldı.

En az dört kadın ile dört çocuk da toprağa verildi.

İranlı yetkililer, İsrail ve ABD saldırılarında 935 kişinin öldürüldüğünü açıkladı.

İsrailli yetkililerse, İran’ın füze saldırılarında İsrail’de 28 kişinin öldürüldüğünü kaydetti.

Bu haber, BBC gazetecileri tarafından hazırlandı ve kontrol edildi. Bir pilot proje kapsamında bir bölümünün çevirisi için yapay zekadan da faydalanıldı.