Ermenistan Başbakanı Paşinyan’ın ‘tarihi’ ziyaretinde neler konuşuldu?

Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, 20 Haziran’da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile İstanbul’daki Dolmabahçe Çalışma Ofisi’nde bir araya geldi.

Tarihi görüşme, Ermenistan’dan Türkiye’ye bu düzeyde yapılan ilk resmi ziyaretti.

Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığının sosyal medya hesabından yapılan açıklamaya göre görüşmede, Türkiye ile Ermenistan arasındaki temaslar başta olmak üzere, Güney Kafkasya’daki barış ve diyalog süreci ele alındı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, görüşmede, Azerbaycan ile Ermenistan arasında barış müzakerelerinde varılan mutabakatın önemine dikkati çekti.

Erdoğan, Türkiye’nin, bölgenin “kazan-kazan” anlayışıyla kalkındırılması hedefiyle yürütülen çabalara her türlü desteği sağlamaya devam edeceğini vurguladı.

Türkiye, 1993’te Dağlık Karabağ’ın işgalinden sonra Ermenistan ile diplomatik ilişkileri kesmişti.

2009 yılında dönemin cumhurbaşkanları Abdullah Gül ve Serj Sarkisyan önce Erivan’da sonra Bursa’da birlikte maç izlemişti.

Yakın dönemde ise Paşinyan, Erdoğan’ın Haziran 2023’teki cumhurbaşkanlığı törenine katılmış, iki lider daha sonra çeşitli uluslararası zirvelerde bir araya gelmişti.

En son Mayıs ayında Arnavutluk’ta düzenlenen Avrupa Siyasi Topluluğu zirvesinde yüz yüze görüşen Erdoğan ve Paşinyan, Kurban Bayramı sırasında da telefonlaşmıştı.

Ancak 20 Haziran’daki görüşme bunlardan farklı olarak “çalışma ziyareti” olarak açıklandı.

Ermenistan Meclis Başkanı Alen Simonyan da bu noktaya dikkat çekerek “Bu tarihi bir ziyaret çünkü Ermenistan başbakanı seviyesinde ilk ziyaret olacak” dedi.

Görüşme, aralarında diplomatik ilişki henüz kurulmamış olan Türkiye ve Ermenistan’ın yürüttükleri normalleşme süreci açısından büyük bir önem taşıyor.

İki ülke 2021 yılında ilişkilerde “normalleşmeye” karar verdi ancak süreç devam ediyor.

Ankara’daki diplomatik kaynaklar Ankara-Erivan arasında son dönemde artan diyaloğa dikkat çekiyor.

Paşinyan bu hafta Prag’da katıldığı bir toplantıda, Türkiye ile ilişkiler konusunda değerlendirmeler yaparken, “Cumhurbaşkanı Erdoğan ile birkaç görüşmemiz oldu ve bu görüşmeler oldukça yapıcı geçti. Sahada henüz somut sonuçlar olmasa da önemli ilerlemeler kaydettik” ifadelerini kullandı.

Ermenistan Başbakanı, “Örneğin, üç yıl önce Ermenistan, Türkiye’nin bir konuya yönelik tutumunu öğrenmek istediğinde, bunu ancak üçüncü tarafların arabuluculuğuyla yapabiliyordu. Bugün ise komşularımızla doğrudan, hatta günlük temaslarımız var” dedi.

Paşinyan Cumhurbaşkanlığı Dolmabahçe Çalışma Ofisi’nde resmi törenle karşıladı.

Tören sonrası Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Paşinyan birbirlerine heyetlerini takdim ederek görüşmeye geçti.

Paşinyan’ın ziyareti Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in aynı gün Türkiye’ye yapacağı ziyaretin hemen arkasından gelmesi açısından da önemli.

Erdoğan ve Aliyev 2023 depremlerinin ardından Türkiye ve Azerbaycan tarafından Kahramanmaraş’ta “Azerbaycan Mahallesi” adıyla inşa edilen kalıcı konut projesinin açılışını yaptılar.

İki liderin Ermenistan ile Türkiye ve Azerbaycan’ın ayrı ayrı ama eş güdüm içinde yürüttükleri normalleşme sürecini de kapsamlı şekilde ele almaları bekleniyordu.

Azerbaycan ve Ermenistan, Mart ayında 17 maddelik anlaşma metninde uzlaştıklarını açıkladılar.

Ancak Azerbaycan, Ermenistan’ın anayasasında Karabağ’a ilişkin atıfların bulunması nedeniyle anayasa değişikliği yapmasını istiyor.

Paşinyan, anayasada değişiklik için olumlu mesajlar veriyor ama bunun anlaşmanın imzalanmasını geciktirmemesi gerektiğini vurguluyor.

Paşinyan, bu hafta Prag’da katıldığı bir toplantıda, Azerbaycan ile barış antlaşmasını yıl sonuna kadar imzalama amacında olduğunu kaydetti.

Görüşmede, Türkiye ile Ermenistan arasındaki normalleşme süreci kapsamında atılabilecek adımlar da ele alındı.

Türkiye ve Ermenistan, 2021 senesinde karşılıklı özel temsilciler atamışlar ve diplomatik ilişkilerin tesis edilmesi için bir süreç başlatmışlardı.

Ermenistan ile Azerbaycan arasında 2020’de yaşanan ve Ermenistan’ın 1990’li yılların başından bu yana kontrol ettiği Dağlık Karabağ’ı yitirmesine neden olan savaşın ardından başlayan normalleşme kapsamında ilerleme olmasına rağmen somut bir anlaşmaya varılamadı.

Bunun en önemli nedeni Türkiye’nin öncelikle Ermenistan-Azerbaycan arasındaki görüşmelerin kalıcı barış antlaşmasıyla sonuçlanması beklentisi.

Ermenistan, Türkiye’den anlaşma konusunda Azerbaycan’a baskı uygulamasını bekliyor.

Paşinyan’ın gündeme getirmesi beklenen bir diğer konu da Alican-Margara sınır kapısının üçüncü ülke vatandaşları ve diplomatik pasaport sahiplerine açılmasıydı.

İki ülke bu konuda 2023’te bir mutabakata varmışlardı.

Ermenistan, sınır kapısının işlevsel hale gelmesi için renovasyon çalışmasını tamamladı. Türkiye ise bu anlaşmanın uygulanması konusunda da henüz adım atmadı.

İletişim Başkanlığına göre Cumhurbaşkanı Erdoğan, görüşmede Türkiye’nin sadece Kafkasya’da değil, tüm bölgede istikrarın tesisi için diplomasinin tüm imkanlarını kullandığını söyledi.

İsrail’in İran’a yönelik saldırılarıyla başlayan şiddet sarmalının bölgede oluşturduğu riskleri bertaraf etme amacıyla liderlerle temaslarına devam ettiğini ekledi.

Türkiye ve Ermenistan, İran’a kara sınırı olan iki ülke olarak gelişmeleri çok yakından takip ediyorlar.

Türkiye hem Orta Koridor aracılığıyla hem de Azerbaycan ile Nahçıvan’ın buluşturacak ulaştırma projelerine büyük önem veriyor.

İran’da yaşanan gelişmelerin Güney Kafkasya üzerinden ulaştırma hatlarının devreye sokulması açısından önemli bir durum yarattığı yapılan değerlendirmeler arasında.